इतिहास

कोंकणी ही गोंयची लोक भास. देशाचे पश्चिम देगेर करनाटक, केरळ आनी महाराष्ट्र राज्यानी कोंकणी भाशिकांचो व्हडलो आंकडो आसा.

कोंकणीची उत्क्रांती

कोंकणी संस्कृत भाशेवयल्यान उपजली असो पयलीं वाद आसलो पुण हालींच्या काळांत जाणकार दूस-या निश्कर्शाचेर पावल्यात.  दो. सुमित्र मंगेश कत्रे हांच्या मता प्रमाण कोंकणी ही इंडो-आर्यन कुळांतली भारतीय भास. मराठी, गुजराती भासांकडेन लागींचो संबंद आशिल्ली ती दक्षिण-अस्तंत वर्गांत आस्पावता आनी मध्य वर्गाची तिचेर छ्टा पडिल्ली आसा. कोंकणींतल्या नांवाचें एकवचनी/पुलिंगी रूप आनी चवथ्या विभक्ती प्रत्ययांतले वेगळेचार कोंकणी मराठी पासून वेगळी म्हण दाखयता आनी तिणे काय प्रकारानी पयलीं जल्माक आयिल्ल्याची दशा सांबाळून दवरल्या अशेंय ते म्हणटात.  ताका लागून  कोंकणीचें स्वतंत्र अस्तित्व सिद्ध जाता, पुण ध्वनिशाश्त्राचे दिश्टीन ह्यो दोनय भासो एकच – प्राकृत- मुळाच्यो अशें ते म्हणटात.  श्रीपाद रघुनाथ देसाय हांच्या मता प्रमाण कोंकणी १०व्या-१२व्या शेंकड्यांत अपभ्रंशावयल्यान विकसित जाली.

परक्या भाशांचो प्रभाव

गोंयांत शेंकड्यानी वर्साची कदंब, विजयनगर, भामनी सुलतान आनी उप्रांत पुर्तुगेजांची सत्ता चल्ली. त्या आदींच गोंयचो अरबी-फारशी प्रदेशाकडेन वेपारी संबंद आशिल्लो. साबाविक जावन ह्या परक्या राजकर्णी-वेपारी संपर्कांतल्यान कोंकणीच्या दिसपट्ट्या वेव्हारांत अरबी-फारशि, कन्नड आनी पुर्तुगेज उतरां आयलीं. गोंयांत संस्कृतिक प्रभावाक लागून मराठी उतरांय कोंकणींत आयलीं. दक्षिण कन्नड आनी मध्य केरळ प्रदेशांत स्थाळांतर जाल्या गोंयकारांचे कोंकणींत साबार तुळू आनी मल्याळम उतरां येतात.  उच्चार, वाक्यरचना, शब्दांचो अर्थ आदींचे दिश्टीनय कोंकणीचेर वेग-वेगळ्या परक्या भाशांचो प्रभाव दिसून येता

प्रमाण कोंकणी आनी पोटभासो

दूसरे खंयचेय जिते भाशे वरी कोंकणीच्योय साबार बोली आसात. प्रदेश, धर्म, जात, इतर भाशांचो प्रभाव आदी घटकांक लागून कोंकणीच्यो बोली उपजल्ल्यो दिसतात. देखीक अंत्रूज, पेडणें आनी साश्ट प्रदेशांतल्यो शैली, मंगळूरच्या हिंदू आनी क्रिस्तांव लोकांच्यो बोली, गोंयच्या बामण आनी बामणेतर हिंदूंची शैली.

कोंकणी बरोवपाचें सगळ्यांक मान्य अशें एक प्रमाण रूप अजून विकसित जावंक ना, हें खरें. पुण ताचीं खूबशीं कारणां आसात. कोंकणी सामाज वेग-वेगळ्या प्रदेशानी शिंपडून गेल्लो समाज आनी शेंकड्यानी वर्सानी ह्या विभागां मदें संपर्कच नासलो.  इतिहासांत केन्नाय, खंयच कोंकणीक राज्याश्रय मेळ्ळो ना. इतलेंच न्ह्य तर १६८४ वर्सा पुर्तुगेज शासकानी कोंकणीक चिड्डून दवरपाचो आनी ना नपश्चात करपाचो प्रयत्न केलो. गोंय स्वतंत्र जायत मेरेन भुरग्यांक ही भास शिकोवपा खातीर कसलीय वेवस्था नासली.  ह्या घटकांचो कोंकणी उलोवपी लोकांचेर परिणाम जालोच आनी तांका लागून कोंकणीच्या प्रमाणीकरणाची प्रक्रिया फाटीं पडली. पुण गोंय मुक्ती उपरांत, चड करून शिक्षाणाक आनी साहित्यास्वदनाक लागून हळू हळू प्रमाणीकरणाची प्रक्रिया सुरू जाल्या अशें दिसून येता.